Jakiś czas temu, opisałam na tym blogu dylemat społecznościowy (w podwójnym znaczeniu: polecany do obejrzenia dokument i problem). Zaproponowałam wtedy scenariusz lekcji pomagający młodym zmierzyć się z niektórymi problemami kreowanymi przez media społecznościowe; i obiecałam kolejne pomysły dydaktyczne na inne bolączki, między innymi tzw. fake news. Dziś chcę wywiązać się z tej obietnicy.
Fake news to bardzo niebezpieczne zjawisko, które psuje nasz ogląd świata; oraz świat jako taki, pomagając wygrywać wybory tym, którzy wszystko dookoła psują, od demokracji po poczucie piękna. Obowiązkiem szkoły jest zatem uczyć, jak fałszywe wiadomości rozpoznawać. Chodzi o to, by młodych ludzi zaszczepić na takie destrukcyjne działania (dez)informacyjne.
Lekcję mającą realizować ten cel możemy zacząć od przyjrzenia się jakiejś aktualnej fałszywce. I przeanalizować ja, krok, po kroku, pokazując stojące za nią mechanizmy. Dla przykładu (który za jakiś czas będzie nieaktualny, więc traktujemy go wyłącznie poglądowo): niedawno pojawiły się fejkowe doniesienia o zamieszkach wywołanych przez imigrantów na Lesbos; i o tym, że mierzenie temperatury termometrem na podczerwień uszkadza mózg.
Materiały potrzebne do przeprowadzenia lekcji: zdjęcia jak wyżej.
Ćwiczenie wprowadzające:
Pokaż uczniom zdjęcia. Poproś, by zastanowili się:
- jakie uczucia budzą w nich te fotografie;
- czy są to uczucia pozytywne czy negatywne;
- w jaki sposób / jakimi środkami (słowa, interpunkcja, obraz) te uczucia zostały wywołane.Ćwiczenie 1.
Poproś uczniów, by skoncentrowali się na pierwszym fake newsie (zamieszki na Lesbos) i zastanowili się, jak można sprawdzić, czy to jest informacja prawdziwa czy fałszywka. Następnie odeślij ich do tekstu jednej z renomowanych instytucji zajmujących się fact-checkingiem (tu korzystam ze strony AFP-Sprawdzam). Poproś, by uczniowie zwrócili szczególna uwagę, na techniki fack-checkingowe, które zastosowała autorka demaskując fałszywkę na temat rzekomej anarchii na Lesbos. Przepracujcie jedną z nich, na przykład odwrotne wyszukiwanie obrazem (tu potrzebne będą inne zdjęcia, przykładowy materiał w przypisie*). Ćwiczenie 2.
Zachęć uczniów, by przyjrzeli się obu historiom. Poproś, by zadali sobie następujące pytania**:
1) Czy twoja reakcja emocjonalna na ten materiał jest silna? Czy masz nadzieję, że ta wiadomość jest prawdziwa / nieprawdziwa?
2) Jak autor pisze o całej sprawie? Jakich słów i znaków interpunkcyjnych używa?
3) Czy łatwo ten news udostępnić?
4) Z jakiego źródła pochodzi ten news? Kiedy został opublikowany?
5) Na jakie źródła powołuje się autor? Ile jest tych źródeł?
Zbierzcie potem razem listę cech typowego fake newsa: wywołuje silne emocje, często odwołując się do naszych osobistych uprzedzeń; w tytule publikacji autor używa wykrzykników i znaków zapytania; informacja opatrzona jest działającą na emocje grafiką; news łatwo udostępnić; źródło jest wątpliwe, liczba cytowanych ekspertów dąży do zera, a ich fachowość budzi zastrzeżenia.Uwaga: Można podzielić klasę na grupy i poprosić, by połowa z nich wykonała ćwiczenie 1, a połowa 2. Następnie uczniowie w parach (osoba odpowiedzialna za ćwiczenie 1 + osoba odpowiedzialna za ćw. 2) mogą podzielić się odkryciami i refleksjami.
Całość można podsumować długoterminowym projektem, którego wykonanie będzie bazować na wiedzy zdobytej podczas wykonywania ćwiczeń wstępnego oraz 1 i 2.:
Projekt
Poproś uczniów, by – pracując w 3-4-osobowych zespołach – zredagowali gazetę, w której ukażą się artykuły opisujące życie klasy / szkoły / najbliższego otoczenia, prawdziwie i nie. Poproś, by fałszywki miały 3-5 cech fake newsów, które zidetyfikowaliście razem w czasie lekcji. Uczul wszystkie zespoły redakcyjne, że treści, zwłaszcza fałszywek, mogą być humorystyczne (motywacja!), ale nie wolno nikomu dokuczać ani go obrażać.
Podsumowanie projektu może obejmować konkurs na identyfikację fałszywek w gazetach innych zespołów.Narzędziem, które bardzo dobrze nadaje się do wykonania projektu jest aplikacja madmagz. Narzędzie oferuje darmowy dostęp do wybranej matrycy bardzo dobrze udającej współczesną gazetę online. Ma też inne ważne zalety: umożliwia: współtworzenie treści (ważne dla działania projektowego!) oraz interaktywizację menu i zamieszczanych w gazecie tekstów i multimediów.
Zaprezentowany scenariusz zajęć szkolnych, tu oparty o materiały polskojęzyczne (bo, jako taki, może trafić do szerszego odbiorcy), bardzo dobrze nadaje się na lekcję języka obcego. W takiej sytuacji w tym języku powinny być materiały zdjęciowe, źródła internetowe i treść ćwiczeń.
* Zdjęcie znalezione kiedyś w mediach społecznościowych:
Zweryfikowane:
Na czym polega odwrotne wyszukiwanie obrazem - czytaj TUTAJ.
**pytania inspirowane: https://www.courts.ca.gov/documents/BTB24-PreCon2G-3.pdf
Comments